HISTORIA

Katedra Fizjologii, Hodowli Roślin i Nasiennictwa powstałą w dniu 1 września 2019 roku z połączenia Katedry Fizjologii Roślin i Katedry Hodowli Roślin i Nasiennictwa.

Historia Katedry Hodowli Roślin i Nasiennictwa

Początki Katedry Hodowli Roślin i Nasiennictwa sięgają 1902 roku, kiedy to z udziałem Towarzystwa Rolniczego Uniwersytetu Jagiellońskiego zakupiono budynek z ogrodem przy ul. Łobzowskiej 24 i utworzono Rolniczy Zakład Doświadczalny. Organizatorem i pierwszym kierownikiem Zakładu był prof. Stefan Jentys kierujący jednocześnie Katedrą Uprawy Roli i Roślin, którego zainteresowania badawcze obejmowały fizjologię roślin, chemię rolną i dobór odmian roślin rolniczych. Jednym z głównych zadań Zakładu było badanie odmian roślin uprawnych oraz oznaczanie energii, zdolności kiełkowania i czystości nasion. Ta tematyka badawcza świadczy o ciągłości historycznej utworzonego na początku XX wieku Zakładu z obecną Katedrą Hodowli Roślin i Nasiennictwa mającą siedzibę pod tym samym adresem. Po śmierci prof. Jentysa w 1919 roku Katedrę Uprawy Roli i Roślin oraz kierownictwo Zakładu powierzono prof. Edmundowi Załęskiemu, jednemu z najwybitniejszych hodowców w tamtych czasach i pionierowi polskiego doświadczalnictwa. Następcą prof. Załęskiego od 1933 roku był prof. Józef Przyborowski, który kontynuował kierunek badawczy nadany przez poprzednika skupiając swoje zainteresowania na doświadczalnictwie i selekcji. Podczas okupacji w budynku przy ul. Łobzowskiej funkcjonował Wydział Produkcji Rolniczej Krakowskiej Izby Rolniczej, w którym znalazło zatrudnienie wielu pracowników naukowych wydziałów rolniczych z Krakowa i Dublan. Po wznowieniu działalności Uniwersytetu w 1945 roku kierownictwo Zakładu objął na krótki okres doc. Anatol Listowski. Od 1946 roku Zakład przejął prof. Kazimierz Miczyński, znakomicie wykształcony botanik i genetyk, którego zainteresowania badawcze były skierowane na hodowlę odpornościową zbóż. W 1951 roku Zakład został przemianowany na Katedrę Hodowli Roślin i Nasiennictwa. W latach 1952-1956 podczas choroby prof. Miczyńskiego większość obowiązków przejął dr Julian Sawicki, który po śmierci profesora w 1956 roku kierował przez rok Katedrą na stanowisku zastępcy profesora. W 1957 roku kierownictwo powierzono prof. Tadeuszowi Ruebenbauerowi, asystentowi prof. Przyborowskiego, związanego z Katedrą jeszcze w okresie przedwojennym, a w okresie okupacji pracownikowi Izby Rolniczej oraz wykładowcy tajnego nauczania na Wydziale Rolniczym. Prof. Ruebenbauer kierował Katedrą (w latach 1972-1981 Instytutem) przez 22 lata. W tym czasie przez 3 kadencje (1962-1971) był rektorem Wyższej Szkoły Rolniczej. Prace naukowe profesora dotyczyły zastosowania metod matematycznych w doświadczalnictwie, genetyce i hodowli roślin. W 1959 roku powstał w Katedrze zespól nasiennictwa kierowany przez doc. Danutę Młodzianowską, której zainteresowania badawcze związane były głównie z laboratoryjną oceną nasion oraz biologicznymi podstawami produkcji nasiennej roślin motylkowatych drobnonasiennych. Od 1980 roku zespołem tym kierował prof. Andrzej Binek, którego badania koncentrowały się wokół zagadnień zmienności i współzależności cech związanych z produktywnością nasienną roślin motylkowatych drobnonasiennych i traw, oraz biologią ziarniaków zbóż. Obecnie kontynuatorem tych badań jest prof. Maria Moś. W 1968 roku część pracowników odeszła do nowo utworzonej jednostki na nowo powstałym wydziale Ogrodniczym. Po przejściu prof. Ruebenbauera na emeryturę w 1979 kierownictwo Katedry na 1 rok objęła doc. Młodzianowska. Od 1980 roku przez 20 lat funkcję kierownika Katedry sprawowała prof. Barbara Skucińska (rektor AR w latach 1990-1993), która w zorganizowanej wspólnie z doc. Wiesławą Miszke pracowni roślinnych kultur in vitro wprowadzała nowe metody biotechnologiczne do wielu gatunków roślin rolniczych i ogrodniczych. W tym czasie w Katedrze powstał zespół hodowli roślin pod kierunkiem prof. Ludwika Spissa zajmujący się biologią kwitnienia roślin motylkowatych drobnonasiennych oraz hodowlą heterozyjną pszenżyta. Kontynuatorem jego badań jest dr hab. Halina Góral. W Katedrze utworzono również zespół cytogenetyki roślin pod kierunkiem dr hab. Andrzeja Joachimiaka pracownika UJ, którym obecnie kieruje dr hab. Adam Kula. W ostatnich latach powstałą pracownia biologii molekularnej, która służy wszystkim zespołom Katedry. W latach 2000 – 2004 kierownikiem Katedry był prof. Ludwik Spiss. W latach 2004 - 2018 roku funkcję tą sprawowała prof. Maria Moś zastępowana okresowo przez dr hab. Adama Kulę. W ostatnim roku istnienia samodzielnej Katedry kierowała nią Pani dr hab. Agata Ptak. Katedra współpracuje z licznymi krajowymi i zagranicznymi (Université de Lorraine, Nancy, Francja, University of Skövde, Szwecja) ośrodkami naukowymi, czego efektem są wspólne publikacje lokowane w uznanych czasopismach naukowych.

Historia Katedry Fizjologii Roślin

Katedra Fizjologii Roślin powołana została na Wydziale Rolniczym UJ w r. 1951, jednakże wykłady z tej dyscypliny dla studentów rolnictwa oraz prace naukowe prowadzone były już znacznie wcześniej przez prof. Emila Godlewskiego, światowej sławy fizjologa roślin, obecnego patrona gmachu głównego naszego Uniwersytetu. Prof. Godlewski od 1891 roku kierował Katedrą Chemii Rolniczej Studium Rolniczego UJ. W r. 1920 wykłady te przejmuje jego następca, prof. Władysław Vorbrodt. Spośród przedwojennych profesorów UJ zajmujących się problematyką fizjologii roślin warto wymienić też prof. Stefana Jentysa z Katedry Chemii Rolnej oraz prof. Stefana Roupperta z Katedry Botaniki. W tej ostatniej Katedrze pracował również pierwszy powojenny wykładowca fizjologii roślin na Wydziale Rolniczym - profesor Franciszek Górski. W roku 1951 kierownikiem nowo powołanej Katedry Fizjologii Roślin oraz wykładowcą został Adam Markowski. W 1956 roku prof. Górskiemu powierzono organizację i kierownictwo Zakładu Fizjologii Roślin PAN, a prof. Markowski objął w nim kierownictwo jednej z pracowni. Od tego czasu momentu trwa i jest umacniana ścisła współpraca Katedry z Zakładem (obecnie Instytutem) Fizjologii Roślin PAN, zarówno na polu naukowym jak i organizacyjnym związanym z budową, użytkowaniem i modernizacją krakowskiego Fitotronu. W roku 1993 po przejściu na emeryturę prof. Markowskiego kierownikiem Katedry został prof. dr hab. Władysław Filek, który pełnił tę funkcję do września 2009 roku. W latach 2009-2018 Katedrą kierował prof. dr hab. Marcin Rapacz, a w ostatnim roku jej funkcjonowania Pani prof. dr hab. Agnieszka Płażek.

Siedzibą Katedry do roku 1972 był budynek Collegium Godlewskiego przy al. Mickiewicza 21. W tymże roku w Chełmie, na ówczesnych obrzeżach Krakowa, wybudowano fitotron - nową bazę badawczo-doświadczalną Katedry. Był to unikalny w skali naszego kraju zespół nowoczesnych laboratoriów oraz pomieszczeń wegetacyjnych dla roślin umożliwiający pełną kontrolę warunków wegetacji. Jednakże zajęcia dydaktyczne aż do roku 1998 prowadzone były w starej siedzibie Katedry. Dopiero modernizacja Fitotronu umożliwiła oddanie do użytku nowoczesnej, klimatyzowanej sali ćwiczeń wraz z zapleczem. Prace naukowe Katedry skoncentrowane były przez wiele lat wokół: fizjologicznego mechanizmu indukcji kwitnienia roślin ozimych i jarych, oraz fizjologicznych podstaw odporności roślin uprawnych na niskie temperatury oraz ekologiczno-fizjologicznych uwarunkowań produktywności roślin uprawnych. Wraz z wejściem w XXI wiek zmieniają się narzędzia i tematy badawcze. Katedra z roku na rok realizowała coraz więcej projektów badawczych finansowanych ze środków krajowych i zagranicznych, w tym projekt SAGES w ramach 5 programu ramowego UE, dwa projekty badawcze w ramach POIG, projekty w ramach PBS, projekt w ramach POIR oraz liczne tematy finansowane ze środków NCN. Katedra współpracuje z licznymi krajowymi i zagranicznymi jednostkami badawczymi, czego efektem są liczne zespołowe publikacje lokowane w czasopismach o bardzo wysokich notowaniach. Tematyka badawcza Katedry w coraz większym stopniu wykraczała daleko poza klasyczną fizjologię roślin obejmując wchodząc w szeroko rozumianą biologię eksperymentalną i biotechnologię roślin. Badania prowadzone w światowej klasy laboratoriach obejmowały między innymi biochemię roślin, ekspresję genów i mechanizmy jej regulacji oraz genomikę funkcjonalną roślin uprawnych. W ślad za rozszerzeniem działalności badawczej szło też rozszerzenie spektrum realizowanych zajęć dydaktycznych.

KIERUNKI BADAŃ

Hodowla heterozyjna i odpornościowa, biologia nasion, produktywność nasienna, struktura i ewolucja chromosomów płci, cytogenetyka i filogeneza traw, somatyczna embriogeneza roślin jednoliściennych, produkcja metabolitów wtórnych.

Odporność roślin na abiotyczne (susza, niska temperatura) i biotyczne (patogeny grzybowe) niekorzystne czynniki środowiska (percepcja sygnałów środowiskowych, ekspresja genów, genomika odporności, biochemiczne i ekofizjologiczne mechanizmy reakcji, metody selekcji z wykorzystaniem markerów molekularnych i fizjologicznych, narzędzia biotechnologiczne służące podwyższaniu odporności). Wpływ systemu antyoksydacyjnego roślin na jakość produktów pochodzenia roślinnego i możliwość wykorzystania roślin w fitoremediacji. Wpływ stresów środowiskowych na jakość ziół.

OFERTA

Studium podyplomowe „Hodowla roślin i nasiennictwo, analizy molekularne i cytogenetyczne, doradztwo w zakresie analiz statystycznych doświadczeń

Analizy chemiczne i biochemiczne materiałów roślinnych i produktów żywnościowych (cukry rozpuszczalne, skrobia, białko ogólne, związki fenolowe, zawartość ogólna i specyficzna antyoksydantów, aktywność enzymów antyoksydacyjnych i innych odpowiednio dobranymi metodami).

Analizy molekularne (identyfikacja i ilościowe oznaczanie obecności genów metodą PCR czasu rzeczywistego – np. identyfikacja transgenów, analizy ekspresji genów na poziomie transkryptu metodą PCR czasu rzeczywistego; identyfikacja obecności specyficznych białek).

Analizy biologiczne (selekcja materiałów roślinnych pod kątem odporności na biotyczne (patogeny grzybowe) i abiotyczne (mróz, chłód, susza i inne) czynniki środowiska z pomocą odpowiednio dobranych technik w tym pomiarów fluorescencji chlorofilu. Określanie kondycji roślin w warunkach polowych techniką pomiarów fluorescencji chlorofilu.

Wykonywanie analiz i pomiarów ekofizjologicznych: wymiana gazowa roślin i gleby, analiza potencjału wody w roślinach i glebie, pomiary zmian stężenia tlenu. Katedra posiada fitotron umożliwiający kontrolę warunków wegetacji roślin. Istnieje więc możliwość udostępniania pomieszczeń wegetacyjnych dla roślin o ściśle kontrolowanych warunkach środowiska (temperatura, światło, wilgotność powietrza). Pracownicy Katedry prowadzą również doradztwo w zakresie projektowania, budowy i eksploatacji pomieszczeń wegetacyjnych dla roślin.

Prowadzenie roślinnych kultur in vitro.

Publikacje

Projekty

Wynalazki

KONTAKT

Katedra Fizjologii, Hodowli Roślin i Nasiennictwa
ul. Podłużna 3, 30-239 Kraków
tel.: 12 425 33 01 fax: 12 425 33 20
e-mail: kfhrin@urk.edu.pl